Edebi Akımlar,

NATÜRALİZM

*Determinizm anlayışını romana getiren bu akım 19. asrın ikinci yarısında Fransa'da ortaya çıkmıştır. *Determinizme göre tabiat olaylarında aynı sebepler aynı sonucu doğurur. Natüralistler, Determinizmi topluma ve insan uyguladılar. * Toplum büyük bir laboratuar, insan deney konusu, sanatçı da bilgin sayıldı. *İnsan kişiliğini anlatabilmek için soya çekim yasalarından ve toplum biliminden yararlandılar. *Romanlarda kahramanların portreleri ince ayrıntılarına kadar verilir. *Yazar eserde kişiliğini gizler. *Gözlem ve tasvir önemlidir. *Eserlerinde hayatı bütün yönüyle anlatırlar. *Bedenden ayrı bir ruh yoktur. *Dil her seviyedeki insanın anlayabileceği bir düzeyde tutulmuştur *Sanat toplum içindir anlayışı doğrultusunda eserler verilmiştir. *Temsilcileri: Emile Zola, Guy De Maupassant, Alphonse Daudet, John Steinbeck, Goncourt Kardeşler. *Türk edebiyatında ise; Hüseyin Rahmi Gürpınar, Nabizade Nazım, Beşir Fuat

• REALİZM

*19.yy'ın ikinci yarısında Fransa'da romantizme tepki olarak doğmuştur. *Konu gerçekten alınır. Olay ve kişiler yaşanan ve yaşayan kişilerin benzerleridir *Kişilerin ruhi davranışlarını etkileyen onların kişiliklerini çizen çevre ve ortamın tanıtılmasına önem verilir. *Betimlemeler yazarın gözüyle yapılmaz kahramanın gözüyle yapılır. *His ve hayale kapılmadan toplum gerçeklerini olduğu gibi yansıtır. *Sanat için sanat görüşünü savunurlar. *Hikâye ve Romanda uygulanır. *Temsilcileri: Gustave Flaubert, Stendhal, Honore de Balzac, Daniel Defoe, Charles Dickens,Hemingway, Turgenyev, Çehov, Gorki, Gogol, Tolstoy, Dostoyevski. *Türk edebiyatında ise; Recaizade Mahmut Ekrem (roman ve öyküde), Samipaşazade Sezai, Mehmet Akif Ersoy, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Ömer Seyfettin, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Refik Halit Karay, Reşat Nuri Güntekin, Halide Edip Adıvar.

• ROMANTİZM

*Fransa'da 1830 yıllarında klasizme tepki olarak doğmuştur. *Klasik edebiyatın kural ve şekilleri bırakılır. *Konular eski Yunan ve Latin edebiyatı yerine Hıristiyanlıktan tarihten ve günlük yaşamından alınır. *Akıl yerine duygulara ve hayallere önem verirler. *Sanatçılar kendi eserlerinin kişiliklerini gizlemezler. *Sanat toplum içindir görüşünü benimsemişlerdir. *Tabiat önemlidir. Gözlem ve tasvire önem verilir. *Konular işlenirken iyi, kötü, doğru, yanlış gibi karşıtlıklardan yararlanırlar. *Üç birlik kuralı terk edilir. *Temsilcileri: Voltaire, Shakespeare, Lord Byron, Goethe, Schiller, Jean Jacques Rousseau,Chateaubriand, Madame de Stael, Lamartine, Victor Hugo, Aleksandre Dumas Pere, Alfred de Musset,Alfred de Vigny, Aleksandre Puşkin. *Türk edebiyatında ise Namık Kemal, Ahmet Mithat Efendi, Abdülhak Hamit Tarhan, Recaizade Mahmut Ekrem (şiirde)

• FÜTÜRİZM (GELECEKÇİLİK)

20. yüzyılda ortaya çıkmış, makineyi ve hızı edebiyata taşıyan edebiyat akımıdır. I. Dünya Savaşı başlamadan ortaya çıkan bu akım, "geçmişten kopuşu, yenilik ve değişikliğe yönelişi" ilke edinmiştir.

*Geleceği makineleştiren sanattır. *20.yy. başında Marinetti tarafından kurulmuştur. *Geçmişin sanat değerlerini bırakmalı ve yeni anlatım biçimleri bulmalı. *Makinalaşma çalışmaları kutsallığı savunulmalıdır. *Temsilcileri: Marinetti ve Mayakovski *Türk edebiyatında ise: Nazım Hikmet

• KLASİSİZM

*17.yy ortalarında Fransa'da ortaya çıkan edebiyat akımıdır. *Akla ve sağduyuya değer verirler. *İnsandaki tabiata, insanların iç dünyasına saygı göstermek esastır, *Konularını eski Yunan ve Latin edebiyatından alırlar. *Kahramanları seçkin kişilerdir. Sıradan insanlara eserlerinde yer vermezler. *Önemli olan konu değil konunun işleniş biçimidir *Dil, üslup kusursuz bir şekilde işlenmiştir. Dil açık, yalın ve soyludur. *Sanat için sanat görüşünü savunurlar. *Sanatçı eserde kendini gizler. *Tiyatroda üç birlik kuralına uyulur.(olay, zaman, mekân) *Bu akımın en önemli temsilcileri: Moliere, Corneille, Racine, La Fontaine, La Bruyere, Daniel Defoe,Boileau, Malherbe, Madam De La Fayette, Fenelon, Bousset *Türk edebiyatında ise Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa 'dır. Şinasi'nin La Fontaine'den; Ahmet Vefik Paşa'nın da Moliere den yaptığı çeviri ve adapteler klasisizmi edebiyatımızda tanıtmıştır.

HÜMANİZM:

* İnsana değer vermek esastır. * Tabiatı Tanrı yaratmıştır düşüncesi kabul edilmiştir. * İnsanı sevip onu yüceltme. * Dante bu düşüncenin temsilcisidir.

SEMBOLİZM

* 19.yy’ın son çeyreğinde ortaya çıkmıştır. * Nesneleri olduğu gibi anlatmak mümkün değildir. Nesneler değişerek anlatılabilir. * Anlatımda sözlerin sözlük anlamından bıkan sembolistler yaşatmaya çalışırlar. * Şiirde anlam açıklığından kaçındılar. * Şiir anlaşılmak için değil hissedilmek içindir. * Şiirde alaca karanlık üzüntü ve ay ışığı, gün doğumu, gün batımı gibi belli belirsiz varlıklar görüntüleri yansıtırlar. * Şiirde musiki her şeyden önce musiki ilkesini savundular. * Sanat için sanat anlayışına bağlılardır. * Dil herkesin anlayacağı seviyede değil oldukça ağırdır * Temsilcileri: Baudelaire, P. Verlaine, A. Rimbaud * Türk edebiyatında ise; Ahmet Haşim, A. Hamdi Tanpınar, Cahit Sıtkı Tarancı, biraz da Cenap Sahabettin

DADAİZM

* Kelimeleri rasgele kullanmak suretiyle oluşan şiirlere denir. * Dil ve estetik kurallarını yıkma. * Şiir gelişimini güzel seçilmiş kâğıt üzerine dizilmesiyle yazılır. * Temsilcileri: Tristan Zara, L.Aragon, Paul Elaud

SÜRREALİZM (GERÇEK ÜSTÜCÜLÜK)

* Kelime anlamı "gerçek üstüncülük" demek olan bu akım 1924’te Fransa’da çıkmıştır. * Sürrealistler Sigmund Freud’un etkisinde kalmışlardır. * Bilinçaltı rüyada ortaya çıkar. * Hipnotize edilmiş insanlara şiir söylettiler. * Akıl ve mantık değersizdir. İnsanı yönlendiren İçgüdü, bilinçaltıdır demişlerdir. * Temsilcileri: Breton Aragon, Paul Eluard * Türk edebiyatında ise; Orhan Veli ve arkadaşları, Cemal Süreyya, İlhan Berk (II. Yeniciler)

EGZİSTANSİYALİZM ( VAR OLUŞÇULUK)

* Var olmayı her şeyden önce görenlerdir. Bu akıma var oluşçuluk da denir. * İnsan kendi değerlerini kendi oluşturabileceğini bilmelidir. * İnsan bütünüyle özgür olmalıdır. * Temsilcileri: J.Paul Sartre, Simon de Beauvoir, A.Camus